درب در معماری ایرانی

درب در معماری ایرانی – در یا درب – درب اورسی

در این مقاله به بررسی درب در معماری ایرانی پرداخته و به سوال ” در یا درب ” پاسخ داده و سپس به معرفی انواع درب سنتی مانند درب اورسی با توجه به اقلیمی های ایران می پردازیم .

جایگاه درب در معماری ایرانی

درب یکی از عوامل شکل دهنده به زیبایی بنا در معماری ایران می باشد . با توجه به پیشینه تاریخی معماری ایران و اهمیت عناصر محیطی و بصری می توان گفت جایگاه درب در ساخت بنا شامل تفکر و پیشینه رویکردی می باشد .

درب ارسی

“در یا درب ” ؟

تفاوت میان این دو در بیان لغت فرق چندانی ندارد و منظور را به مخاطب می رساند . اما در واژه یابی و نگاه به پیشینه تاریخی لغات در ادبیات فارسی ایران ، در بسیاری از اشعار ، متن ها و ضرب المثل ها از لغت “در” به وفور استفاده شده است . کلماتی همچون (درگاه ، دربان ، سردر ، در بازکن ، دربست و … ) و (در دروازه را میتوان بست ، دهان مردم را نه! ) اشاراتی به لغت “در” صورت گرفته است .

ریشه لغت درب در زبان فارسی نا معلوم است و از زبان عربی به فارسی منتقل شده است . لغت درب به معنی در بزرگ و بلند می باشد که ما برای معادل سازی آن از لغت” دروازه ” استفاده می کنیم . پس می توان گفت بیان دو لغت در جمله بندی ایرادی ندارد ، اما لغت ” در ” شباهت به حرف ربط ” در ” دارد ، همچون ؛ ” او فردا در کلاس امتحان دارد ” یا ” فردا ساعت8 در محل کار حاضر باشید ” موجب می گردد در جمله بندی دچار مشکل شویم . به همین منظور استفاده از لغت “درب” کاربرد بهتری دارد .

انواع درب از نظر جنس

ایران کشوری است با شرایط جغرافیایی گوناگون . ایرانیان باستان در تولید و رشد معماری ایرانی ، اهمیت بسزایی به اقلیم و شرایط چهار فصل ایران می دادند . جنس درب در معماری ایرانی عمدتا از جنس چوب می باشد و با توجه به کاربری آن و شرایط معیشتی مردم ، پرداختن به زیبایی و جزییات آن توسط هنرمندان زبر دست تغییر می کرد .

درب سنتی

درب اُرُسی

درب ارسی از مشبک هایی با چینش چوب و شیشه تشکیل شده است . درب ارسی به جای گشتاورد روی پاشنه به صورت عمودی باز و بسته می شود که به آن “لته” گفته می شود .”اُر” در زبان فارسی به معنی بالا رفتن و “سی” در گویش های محلی جنوب ایران به معنی پرتو و نور است . اما در درب های پاشنه گرد نیز از نقوش ارسی استفاده می شده است .

هفت دری

انواع درب های ارسی

نقوش درب ارسی از سه دسته “جِقه ، گره چینی و اسلیمی ” تشکیل می شوند . نقش اسلیمی الهام گرفته ازملل های دیگر می باشد و شامل اشکال گیاهی است . نقش گره چینی از کنار هم چیده شدن اشکال هندسی چند ضلعی تشکیل شده است ، نقوشی که به زیبایی هنر و ریاضیات را کنار هم نشان می دهد . نقش جقه بیشتر حال و بوی ایرانی را دارد . جقه در زبان فارسی به معنی سرو است و به این معناست که در اوج آزادگی و بی پروایی باید در مقابل صاحب احترام و معبود خویش سر خمیده ای داشت .

در بته جقه

خصوصیات درب های ارسی

محرمیت

اهمیت به محرمیت و جدا کردن فضای درون از بیرون ساختمان ، موضوعی است که درمعماری ایرانی همواره به آن پرداخته شده است . درب های ارسی به واسطه شیشه های رنگی و گره های چوبی ، دید فضای داخل را دچار محدودیت می نمود و موجب آرامش خاطر افراد داخل خانه می گشت .

نقوش هندسی

از زمان ادقام باور های دینی مردم با معماری در دوره های پیشین ، موجب گردید تا استفاده از طرح های انسانی و حیوانی کمتر وارد معماری شود . به همین منظور نقوش هندسی حاصل تفکر و خلاقیت معماران ایرانیست که با الهام از طبیعت توانستند آن را به نقوش طرح های ایرانی اضافه کنند .

درب قدیمی
سه دری

عایق صدا و روانشناسی رنگ ها

شاید عجیب به نظر برسد اما همجواری گره های چوبی ارسی با شیشه ای کوچک رنگی موجب این می گردد تا ارتعاشات صدا کنترل شود به عبارتی فضا آکوستیک شود . هم چنین رنگ های استفاده شده در شیشه های ارسی که عمدتا رنگ های قرمز و سبز و زرد هستند ، درکنار عایق صدای شکل گرفته یک فضای آرام و تاثیر گذار را شکل می دهند که با عبور نور خورشید و انعکاس آن روی فرش های نفیس ایرانی یک همگونی بی نظیری را نمایان می کند .

درب ایرانی

سه دری ، پنج دری ، هفت دری

در اکثر تقسیمات عناصری و کاربردی در معماری ایرانی از اعداد فرد “3،5،7″ استفاده شده است . عدد 7 در میان ایرانیان باستان از اهمیت خاصی برخوردار است که در ادبیات فارسی به آن بسیار اشاره شده همچون ؛ ” هفت سین | هفت خان رستم | هفت سنگ و …. ” . سه دری مربوط به بخش اتاق خواب خانه های های عمارتی بوده است ، که به واسطه سه در خود ، نور را به خوبی جذب کرده است . بخش پنج دری نیز به عنوان اتاق مهمان در نظر گرفته شده است. این اتاق از نور گرفتگی کمتری نسبت به اتاق های دیگر دارد و در بخش شاه نشین عمارت قرار دارد . هفت دری و به اصطلاح بخش شاه نشین اصلی عمارت است جایی که به نسبت ارتفاع بلند تری دارد و رو به روی آن حوض و باغچه قرار دارد .

در زورخانه

درب زورخانه ای

یکی از موضوعاتی که مُهر اصالت را به معماری ایرانی می زند ، رعایت اخلاق و ادب است . اگر وارد زورخانه ای شوید متوجه این خواهید شد که با هر قامت بلندی که باشید باید با سر خمیده وارد شوید . به همین منظور درب های زورخانه ای را کوتاه می سازند تا خاطر نشان شوند که برای ورود به گود زورخانه باید همه یکی و یکسان باشند . ” سر تعظيم فرود آور به هنگام ورود / چون كه جاي ادب و رسم جوان مردان است “

نقش اقلیم در ساخت درب

دسته بندی اقلیمی ایران به دو بخش اصلی (درون گرا و برونگرا) تقسیم می شود . قسمت های جنوبی ایران که دارای هوای گرم است درونگرا و قسمت های رطوبتی و شمالی ایران برونگرا می باشند .

برونگرا

در قسمت برونگرا به علت رطوبت شدید هوا ، مردم میل به بیرون رفتن از منزل و آدب و معاشرت با یکدیگر را دارند . همین صمییت در روحیه آن ها نقش مثبتی را ایفا می کند . به همین منظور لباس های مردم شمال ایران شامل رنگ های شاد و طرح دار می باشد . در معماری و عناصر آن نیز میتوان رگه هایی از این روحیه را مشاهده نمود . درب های این اقلیم به علت برخورداری از نسیم دریا از ارتفاع کوتاه تری برخوردار است و تراکم استفاده چوب از آن ها به نسبت کمتر است .

درب چوبی

درونگرا

اقلیم درونگرا (منطقه گرم و خشک) ، متفاوت از مردم شمال کشور ، به دلیل گرمی بیش از حد هوا و شکل گیری با زندگی روزمره شان ، اوقات کمتری را در بیرون از خانه سپری می کنند . خانه های این اقلیم دارای حیاط مرکز و سایه بان بسیار است . سقف های خانه هایشان گنبدی شکل است تا با گردش آفتاب در ساعات مختلف روز بتوانند از سایه آن استفاده نمایند . درب های این اقلیم از چوب های بومی منطقه ساخته می شوند و اغلب اوقات به دلیل همگونی با سقف های گنبدی ، سرگرد ساخته می شوند . استفاده از گل پیچ های آهنی در درب زیبایی آن را بیشتر می کند . حفظ خنکی روز و استفاده بهینه از آن خلاقیت های بی نظیری را در رشد دادن به معماری ایران پدید آورده است .

(پایان بخش اول)

دیگر مقالات

مقاله انواع شیشه

انواع شیشه

حفاظ استیل

حفاظ استیل

درب اتوماتیک

درب اتوماتیک

درب ورودی استیل درب استیل ورودی

درب ورودی

به اشتراک بگذارید

درب در معماری ایرانی – درب استیل – درب در معماری ایرانی – درب استیل پاتیران – درب در معماری ایرانی