درب در معماری ایرانی – در یا درب – درب اورسی
در این مقاله به بررسی درب در معماری ایرانی پرداخته و به سوال ” در یا درب ” پاسخ داده و سپس به معرفی انواع درب سنتی مانند درب اورسی با توجه به اقلیمی های ایران می پردازیم .
درب در معماری ایرانی – در یا درب – درب اورسی
در این مقاله به بررسی درب در معماری ایرانی پرداخته و به سوال ” در یا درب ” پاسخ داده و سپس به معرفی انواع درب سنتی مانند درب اورسی با توجه به اقلیمی های ایران می پردازیم .
درب یکی از عوامل شکل دهنده به زیبایی بنا در معماری ایران می باشد . با توجه به پیشینه تاریخی معماری ایران و اهمیت عناصر محیطی و بصری می توان گفت جایگاه درب در ساخت بنا شامل تفکر و پیشینه رویکردی می باشد .
تفاوت میان این دو در بیان لغت فرق چندانی ندارد و منظور را به مخاطب می رساند . اما در واژه یابی و نگاه به پیشینه تاریخی لغات در ادبیات فارسی ایران ، در بسیاری از اشعار ، متن ها و ضرب المثل ها از لغت “در” به وفور استفاده شده است . کلماتی همچون (درگاه ، دربان ، سردر ، در بازکن ، دربست و … ) و (در دروازه را میتوان بست ، دهان مردم را نه! ) اشاراتی به لغت “در” صورت گرفته است .
ریشه لغت درب در زبان فارسی نا معلوم است و از زبان عربی به فارسی منتقل شده است . لغت درب به معنی در بزرگ و بلند می باشد که ما برای معادل سازی آن از لغت” دروازه ” استفاده می کنیم . پس می توان گفت بیان دو لغت در جمله بندی ایرادی ندارد ، اما لغت ” در ” شباهت به حرف ربط ” در ” دارد ، همچون ؛ ” او فردا در کلاس امتحان دارد ” یا ” فردا ساعت8 در محل کار حاضر باشید ” موجب می گردد در جمله بندی دچار مشکل شویم . به همین منظور استفاده از لغت “درب” کاربرد بهتری دارد .
ایران کشوری است با شرایط جغرافیایی گوناگون . ایرانیان باستان در تولید و رشد معماری ایرانی ، اهمیت بسزایی به اقلیم و شرایط چهار فصل ایران می دادند . جنس درب در معماری ایرانی عمدتا از جنس چوب می باشد و با توجه به کاربری آن و شرایط معیشتی مردم ، پرداختن به زیبایی و جزییات آن توسط هنرمندان زبر دست تغییر می کرد .
درب ارسی از مشبک هایی با چینش چوب و شیشه تشکیل شده است . درب ارسی به جای گشتاورد روی پاشنه به صورت عمودی باز و بسته می شود که به آن “لته” گفته می شود .”اُر” در زبان فارسی به معنی بالا رفتن و “سی” در گویش های محلی جنوب ایران به معنی پرتو و نور است . اما در درب های پاشنه گرد نیز از نقوش ارسی استفاده می شده است .
نقوش درب ارسی از سه دسته “جِقه ، گره چینی و اسلیمی ” تشکیل می شوند . نقش اسلیمی الهام گرفته ازملل های دیگر می باشد و شامل اشکال گیاهی است . نقش گره چینی از کنار هم چیده شدن اشکال هندسی چند ضلعی تشکیل شده است ، نقوشی که به زیبایی هنر و ریاضیات را کنار هم نشان می دهد . نقش جقه بیشتر حال و بوی ایرانی را دارد . جقه در زبان فارسی به معنی سرو است و به این معناست که در اوج آزادگی و بی پروایی باید در مقابل صاحب احترام و معبود خویش سر خمیده ای داشت .
اهمیت به محرمیت و جدا کردن فضای درون از بیرون ساختمان ، موضوعی است که درمعماری ایرانی همواره به آن پرداخته شده است . درب های ارسی به واسطه شیشه های رنگی و گره های چوبی ، دید فضای داخل را دچار محدودیت می نمود و موجب آرامش خاطر افراد داخل خانه می گشت .
از زمان ادقام باور های دینی مردم با معماری در دوره های پیشین ، موجب گردید تا استفاده از طرح های انسانی و حیوانی کمتر وارد معماری شود . به همین منظور نقوش هندسی حاصل تفکر و خلاقیت معماران ایرانیست که با الهام از طبیعت توانستند آن را به نقوش طرح های ایرانی اضافه کنند .
شاید عجیب به نظر برسد اما همجواری گره های چوبی ارسی با شیشه ای کوچک رنگی موجب این می گردد تا ارتعاشات صدا کنترل شود به عبارتی فضا آکوستیک شود . هم چنین رنگ های استفاده شده در شیشه های ارسی که عمدتا رنگ های قرمز و سبز و زرد هستند ، درکنار عایق صدای شکل گرفته یک فضای آرام و تاثیر گذار را شکل می دهند که با عبور نور خورشید و انعکاس آن روی فرش های نفیس ایرانی یک همگونی بی نظیری را نمایان می کند .
در اکثر تقسیمات عناصری و کاربردی در معماری ایرانی از اعداد فرد “3،5،7″ استفاده شده است . عدد 7 در میان ایرانیان باستان از اهمیت خاصی برخوردار است که در ادبیات فارسی به آن بسیار اشاره شده همچون ؛ ” هفت سین | هفت خان رستم | هفت سنگ و …. ” . سه دری مربوط به بخش اتاق خواب خانه های های عمارتی بوده است ، که به واسطه سه در خود ، نور را به خوبی جذب کرده است . بخش پنج دری نیز به عنوان اتاق مهمان در نظر گرفته شده است. این اتاق از نور گرفتگی کمتری نسبت به اتاق های دیگر دارد و در بخش شاه نشین عمارت قرار دارد . هفت دری و به اصطلاح بخش شاه نشین اصلی عمارت است جایی که به نسبت ارتفاع بلند تری دارد و رو به روی آن حوض و باغچه قرار دارد .
یکی از موضوعاتی که مُهر اصالت را به معماری ایرانی می زند ، رعایت اخلاق و ادب است . اگر وارد زورخانه ای شوید متوجه این خواهید شد که با هر قامت بلندی که باشید باید با سر خمیده وارد شوید . به همین منظور درب های زورخانه ای را کوتاه می سازند تا خاطر نشان شوند که برای ورود به گود زورخانه باید همه یکی و یکسان باشند . ” سر تعظيم فرود آور به هنگام ورود / چون كه جاي ادب و رسم جوان مردان است “
دسته بندی اقلیمی ایران به دو بخش اصلی (درون گرا و برونگرا) تقسیم می شود . قسمت های جنوبی ایران که دارای هوای گرم است درونگرا و قسمت های رطوبتی و شمالی ایران برونگرا می باشند .
در قسمت برونگرا به علت رطوبت شدید هوا ، مردم میل به بیرون رفتن از منزل و آدب و معاشرت با یکدیگر را دارند . همین صمییت در روحیه آن ها نقش مثبتی را ایفا می کند . به همین منظور لباس های مردم شمال ایران شامل رنگ های شاد و طرح دار می باشد . در معماری و عناصر آن نیز میتوان رگه هایی از این روحیه را مشاهده نمود . درب های این اقلیم به علت برخورداری از نسیم دریا از ارتفاع کوتاه تری برخوردار است و تراکم استفاده چوب از آن ها به نسبت کمتر است .
اقلیم درونگرا (منطقه گرم و خشک) ، متفاوت از مردم شمال کشور ، به دلیل گرمی بیش از حد هوا و شکل گیری با زندگی روزمره شان ، اوقات کمتری را در بیرون از خانه سپری می کنند . خانه های این اقلیم دارای حیاط مرکز و سایه بان بسیار است . سقف های خانه هایشان گنبدی شکل است تا با گردش آفتاب در ساعات مختلف روز بتوانند از سایه آن استفاده نمایند . درب های این اقلیم از چوب های بومی منطقه ساخته می شوند و اغلب اوقات به دلیل همگونی با سقف های گنبدی ، سرگرد ساخته می شوند . استفاده از گل پیچ های آهنی در درب زیبایی آن را بیشتر می کند . حفظ خنکی روز و استفاده بهینه از آن خلاقیت های بی نظیری را در رشد دادن به معماری ایران پدید آورده است .
درب در معماری ایرانی – درب استیل – درب در معماری ایرانی – درب استیل پاتیران – درب در معماری ایرانی